Uprawnienia dłużnika w postępowaniu upadłościowym.
Doświadczenie zawodowe i praktyka doradcy restrukturyzacyjnego pokazuje, że osoby, które zgłaszają się do mojej kancelarii często dopiero po ogłoszeniu upadłości nabierają świadomości co do przebiegu postępowania upadłościowego.
W dzisiejszym artykule chciałabym przedstawić podstawowe uprawnienia, jakie dla upadłego przewidują przepisy prawa upadłościowego, dla usprawnienia współpracy dłużnika z syndykiem, a docelowo realizacji głównego założenia ustawodawcy, jakim jest wyjście z problemów finansowych. Zapraszam do lektury oraz do dzielenia się opiniami w komentarzach.
Kluczowe dla upadłego są uprawnienia związane z:
- zarządzaniem majątkiem, który nie wchodzi do masy upadłości;
- współpracą z syndykiem;
- udziałem w likwidacji składników masy upadłości.
Nie wszystko na sprzedaż
Nie każdy przedmiot, który posiada osoba upadła będzie składnikiem masy upadłości, co znaczy, że syndyk nie będzie nim zarządzać, ani go likwidować.
Poza masą upadłości znajdują się w szczególności:
- składniki wyłączone spod egzekucji na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego
- w artykule 829 i 831 ustawy określony jest katalog wyłączeń spod zajęcia, są to głównie przedmioty niezbędne dla upadłego oraz jego domowników do prowadzenia bieżących spraw życia codziennego. Ustawa wymienia meble, pościel, ubrania, zapas żywności, narzędzia pracy i nauki, przedmioty niezbędne ze względu na niepełnosprawność upadłego lub członków jego rodziny, a także niektóre świadczenia pieniężne;
- wynagrodzenie za pracę w części niepodlegającej zajęciu.
- zakres dopuszczalnego zajęcia określają przepisy prawa pracy;
Czy to na pewno należy do masy upadłości?
Upadłemu przysługuje prawo, by złożyć wniosek o ustalenie, czy przedmioty wchodzące w skład masy upadłości faktycznie do niej należą. Sędzia-komisarz ustala stan faktyczny – kiedy okaże się, że określony składnik masy upadłości nie wchodzi do masy upadłości, nie podlega sprzedaży i jeżeli został on przekazany syndykowi, ten powinien zwrócić przedmiot dłużnikowi.
Dłużnik może pomóc w sprzedaży majątku
Przepisy Prawa upadłościowego pozwalają dłużnikowi na sprzedaż ruchomości wchodzących w skład masy upadłości. Treść przepisu wskazuje na konieczność pisemnego upoważnienia upadłego przez syndyka. Udzielenie takiego upoważnienia to nie to samo, co odzyskanie uprawnienia do zarządu tą częścią majątku. Sprzedaż przez dłużnika zachowuje skutki sprzedaży tak jak gdyby zrobił to syndyk, jako, że czynność ta jest dokonywana w jego imieniu.
Udział upadłego w postępowaniu
Rola dłużnika nie kończy się w momencie wydania postanowienia o ogłoszenia upadłości. Upadły jest uczestnikiem postępowania upadłościowego, a to wiąże się z uprawnieniem do składania środków zaskarżenia, może ustosunkować się co do czynności dokonywanych przez syndyka. Upadły może mieć wgląd do akt postępowania, w szczególności do składanych sprawozdań syndyka z czynności i sprawozdań rachunkowych. Upadły może sprawdzić co syndyk zrobił w jego sprawie w okresie sprawozdawczym, a także sprawdzić co składa się na koszty prowadzonego postępowania upadłościowego. Upadły ma prawo do składania wniosków, takich jak:
- ustalenie zakresu i czasu korzystania z zajmowanej przez niego nieruchomości,
- ustalenie masy upadłości,
- wydzielenie kwoty na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych.
Czas i zakres korzystania z nieruchomości
Sędzia-komisarz, na wniosek upadłego może ustalić czas i zakres korzystania z nieruchomości, której upadły jest właścicielem, w której mieszka on sam oraz jego rodzina, a weszła w skład masy upadłości. Sędzia orzeka jak długo upadły może korzystać z nieruchomości oraz kto ma ponosić koszty związane z utrzymaniem nieruchomości, kiedy jeszcze ją zajmuje upadły. Sędzia-komisarz może określić czas korzystania z nieruchomości poprzez wskazanie daty, do której upadły może zajmować nieruchomość lub wskazanie terminu, do którego upadły powinien opuścić nieruchomość. Takie zobowiązanie stanowi znaczne ułatwienie dla syndyka, gdyż daje pewność oferentom, że nieruchomość będzie dostępna a upadły opuści ją przed zawarciem umowy sprzedaży.
Innym interesującym aspektem jest zakres korzystania z nieruchomości przez upadłego, w szczególności zakres ponoszenia kosztów przez upadłego, jak na przykład media. W praktyce zdania są podzielone co do tego, jak kwalifikować taki koszt – czy jako zobowiązania masy upadłości, koszt postępowania czy powinny obciążać dłużnika. Określenie przez sędziego-komisarza ułatwia metodę postępowania. Istotnym jest jednak, że ustalenie zakresu i czasu korzystania z nieruchomości nie może dążyć do zwiększenia przysługujących mu uprawnień; nie może określać prawa do korzystania z nieruchomości po sprzedaży w postępowaniu upadłościowym, a także nadawać prawa do podnajmu lub korzystania z nieruchomości do celów prowadzenia działalności gospodarczej.
Sędzia-komisarz orzeka w sprawie ustalenia zakresu i czasu korzystania z nieruchomości przez upadłego i jego rodzinę postanowieniem, na które nie przysługuje zażalenie.
Zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego
Jeżeli w skład masy upadłości wchodzi mieszkanie lub dom jednorodzinny, który zamieszkuje dłużnik, a ten potrzebuje zaspokoić potrzeby mieszkaniowe osób pozostających na jego utrzymaniu, na wniosek upadłego, sędzia-komisarz może wydzielić część kwoty otrzymanej ze sprzedaży nieruchomości i przekazać ją upadłemu na zaspokojenie tychże potrzeb. Bez wątpienia należy wykazać we wniosku konieczność zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych upadłego i jego rodziny.
Co do zasady wydziela się kwotę odpowiadającą wysokości czynszu w tej samej lub sąsiedniej miejscowości od 12 do 24 miesięcy Jeżeli przeciętny miesięczny czynsz, np. w Poznaniu wynosi 1.500 złotych, ze sprzedaży nieruchomości można wydzielić kwotę od 18.000-24.000 złotych.
Określając kwotę wydzielenia, sędzia-komisarz bierze pod uwagę sytuację upadłego, jego zdolności zarobkowe, sytuację jego rodziny, uwzględniając miejsce pracy domowników, odległość od szkół, cenę sprzedaży domu czy mieszkania, oraz wysokość przeciętnego kosztu wynajmu.
Kwota wydzielana jest upadłemu jednorazowo, zaś sposób jej wydatkowania nie podlega kontroli sądu.
Jak widać, postępowanie upadłościowe nie wiąże się jedynie z utrudnieniami, ale też przysługują pewne uprawnienia. Postępowanie upadłościowe nie jest wyrokiem, a drogą do wyjścia z problemów finansowych i rozpoczęcia życia wolnego od zadłużeń. W realizacji tego celu pomagają działania ustawodawcy, zawarte w przepisach Prawa Upadłościowego.
W następnym wpisie poruszę temat obowiązków, które ma upadły wobec syndyka w ramach prowadzonego przez niego postępowania upadłościowego.