W nawiązaniu do mojego poprzedniego wpisu Dlaczego forma prawna prowadzonej działalności gospodarczej jest taka istotna? chciałabym przedstawić jak wygląda prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej: wady i zalety spółki cywilnej.
Bardzo wielu przedsiębiorców decyduje się na prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej. Dla przedsiębiorców stających przed wyborem konkretnej formy prowadzenia działalności zachęcające jest przede wszystkim to, że umowa spółki cywilnej charakteryzuje się niewielkim stopniem skomplikowania, przejrzystością i niskimi kosztami prowadzenia działalności.
W odróżnieniu od spółek prawa handlowego spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej. Przepisy szczególne nie przyznają jej również zdolności prawnej, co oznacza, że spółka cywilna nie jest odrębnym podmiotem prawa, dlatego nie może nabywać we własnym imieniu praw i zaciągać zobowiązań. W tym wypadku status przedsiębiorcy mają wspólnicy spółki, którymi mogą być zarówno osoby fizyczne, osoby prawne jak i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają zdolność prawną. W związku z tym spółka nie ma też swojego majątku – zarówno wniesione wkłady, jak i wszelkie składniki materialne i niematerialne nabyte podczas jej funkcjonowania sa majątkiem wspólnym przedsiębiorców – wspólników spółki.
Brak podmiotowości prawnej może być rozpatrywany jako zaleta, bo spółka nie jest płatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych – płatnikiem są jej wspólnicy, a więc osoby fizyczne lub prawne, na podstawie przepisów ordynacji podatkowej.
Spółkę cywilna może założyć dwóch lub więcej przedsiębiorców. Pomijając pewnego rodzaju kwestie indywidualne, które leżą w gestii samego wspólnika np. wybór odpowiedniego wspólnika, należy zwrócić uwagę na fakt, że wspólnikami mogą być jedynie osoby posiadające status przedsiębiorcy. Tym samym wymagany jest wpis tych osób do rejestru CEIDG (o ile są osobami fizycznymi), natomiast jeśli są podmiotami podlegającymi wpisowi do rejestru KRS, w rejestrze tym wpisuje się wzmiankę o wykonywaniu działalności gospodarczej z innymi podmiotami na podstawie umowy spółki cywilnej.
Powołując spółkę cywilną, przedsiębiorcy powinni rozpocząć przede wszystkim od stworzenia jej umowy, którą wystarczy sporządzić w zwykłej formie pisemnej. W umowie spółki wspólnicy zobowiązują się do świadczenia polegającego na dążeniu do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w oznaczony sposób, w szczególności przez wniesienie wkładów (art. 860 k.c.) Regulujące umowę spółki przepisy k.c. nie określają wprost elementów przedmiotowo ani podmiotowo istotnych, jednak przyjmuje się powszechnie, że przede wszystkim należy podać wspólników spółki, wskazać w jakim celu spółka zostaje zawarta i jaki jest planowany sposób realizacji tego celu.
Należy jednak mieć na względzie, że w stosunku do wszelkich kwestii, których wspólnicy nie uregulują w umowie spółki, będą miały zastosowanie obowiązujące przepisy, co nie zawsze jest korzystne dla danego typu działalności gospodarczej lub w danej sytuacji. Dlatego też warto poświecić umowie trochę więcej uwagi – w szczególności polecam wspólnikom przyjrzenie się kwestią dziedziczenia udziałów, uczestnictwa w zyskach i stratach czy umocowania do działania w imieniu spółki.
Po sporządzeniu umowy procedura powołania spółki przebiega podobnie jak w przypadku zakładania jednoosobowej działalności gospodarczej. W związku z tym, iż procedura jest podobna również koszty powołania i prowadzenia spółki cywilnej nie różnią się zasadniczo od tych związanych z prowadzeniem jednoosobowej działalności gospodarczej.
Spółka nie musi prowadzić pełnej księgowości (wyjątek – roczne przychody powyżej 1 200 000 euro), jednakże droższe w stosunku do jednoosobowej działalności z pewnością są rozliczenia podatku, co jest naturalną konsekwencją występowania przynajmniej dwóch wspólników.
Wydaje się, że największą wadą spółki cywilnej jest to, że wspólnicy spółki ponoszą solidarną i osobistą odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Majątek osobisty wspólnika nie jest zatem w żaden sposób chroniony. Odpowiedzialność wspólników za długi spółki, przy tej formie prowadzenia działalności gospodarczej, została zakreślona przez ustawę bardzo szeroko.
Gdy wspólnicy nie mają płynności finansowej i przestają spłacać zobowiązania związane z prowadzonym biznesem, wierzyciel ma możliwość przeprowadzić egzekucję nie tylko z majątku przedsiębiorstwa, ale również z prywatnego majątku wspólników. Co więcej, w sytuacji gdy jeden ze wspólników ma swoje własne prywatne długi, to w celu ich wyegzekwowania komornik może zająć rachunek bankowy spółki cywilnej, uniemożliwiając prowadzenie działalności pozostałym wspólnikom.
Osoby zawierające pomiędzy sobą umowę spółki cywilnej powinny dobrze znać swoją sytuację finansową i darzyć się ogromnym zaufaniem. Dochowanie należytej staranności w kwestii doboru wspólnika nie zawsze jednak gwarantuje powodzenie prowadzenia działalności. Pomimo początkowo dobrych stosunków wspólników, w późniejszym okresie zawsze może dojść do konfliktu pomiędzy wspólnikami, albo innych niespodziewanych zdarzeń, które w efekcie mogą doprowadzić spółkę do bankructwa, ale również poważnie naruszyć majątek osobisty wspólnika, który będzie odpowiadał za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem.
Przy spółce cywilnej składającej się z dwóch tylko wspólników zasadniczym problemem może okazać się śmierć lub chęć wystąpienia ze spółki jednego z nich. W takim wypadku następuje rozwiązanie spółki z mocy prawa.
Z uwagi na to, że spółka cywilna jest umową, niedopuszczalne jest funkcjonowanie jednoosobowej spółki cywilnej i w sytuacji, gdy w spółce pozostaje tylko jeden wspólnik spółka przestaje istnieć. W takim wypadku majątek wspólny wspólników wymaga zlikwidowania, w ten sposób, że po spłaceniu długów spółki, zwraca się wspólnikom (lub ich spadkobiercom) wniesione wkłady. Pozostałą nadwyżkę dzieli się między wspólników w stosunku w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.
Bez wątpienia spółka cywilna posiada liczne zalety. Niemniej jej ogromną wadą jest brak oddzielenia wspólnika i jego majątku prywatnego od samej spółki i jej majątku.
Z pewnością, taka forma działalności nie sprawdzi się w przypadku, gdy wspólników będzie wielu, z uwagi na fakt, iż każdy wspólnik jest uprawniony do prowadzenia spraw spółki. Ich wzajemna kontrola może okazać się znacznie utrudniona.
Prowadzenie działalności w formie spółki handlowej, w takim wypadku będzie dużo korzystniejsze – odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki prawa handlowego jest albo ograniczona albo całkowicie wyłączona. Ponadto, takie zdarzenia jak śmierć lub poważna choroba jednego ze wspólników nie ma żadnego wpływu na dalsze funkcjonowanie biznesu, wspólnicy mogą dowolnie uregulować, kto po ich śmierci wstąpi do spółki.
Przed dokonaniem wyboru co do formy w jakiej będzie prowadzona działalność gospodarcza należy „przekalkulować”, biorąc pod uwagę specyfikę i cel przedsięwzięcia, co w dłuższej perspektywie czasu będzie korzystniejsze dla wspólników.