Zabezpieczenie majątku dłużnika to inaczej ochrona tego majątku, służąca interesom wierzycieli. Różne sposoby zabezpieczenia majątku mają na celu uniemożliwić dłużnikowi działania, które mogą pozbawić wierzycieli możliwości dochodzenia ich roszczeń – np. wyprzedanie, obciążenie, czy ukrycie majątku.
Zabezpieczenie majątku dłużnika w postępowaniu upadłościowym
W postępowaniu upadłościowym majątek dłużnika podlega obligatoryjnemu zabezpieczeniu po ogłoszeniu jego upadłości – poprzez wydanie go syndykowi oraz pozbawienie dłużnika (nazywanego od tego czasu „upadłym”) zarządu nad nim. Sąd może jednak – z urzędu lub na wniosek wierzyciela bądź dłużnika – dokonać zabezpieczenia już na etapie postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Ustawa – Prawo upadłościowe przewiduje następujące sposoby zabezpieczenia majątku dłużnika:
- Ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego. Jego zadaniem jest czuwanie, aby dłużnik nie dokonywał czynności zmierzających do pokrzywdzenia wierzycieli. Gdy w postępowaniu ustanowiony jest tymczasowy nadzorca sądowy, dłużnik może dokonywać tylko czynności zwykłego zarządu. Do dokonania pozostałych wymagana jest zgoda nadzorcy;
- Zawieszenie egzekucji lub uchylenie zajęcia rachunku bankowego. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko dłużnikowi powoduje, że wszelkie środki zebrane w jego toku pozostają u komornika (a po ogłoszeniu upadłości przekazywane są pod zarząd syndyka). Natomiast uchylając zajęcie rachunku bankowego sąd obligatoryjne ustanawia tymczasowego nadzorcę sądowego (jeśli nie był on wcześniej ustanowiony). Jego zgoda jest konieczna do dokonania przez dłużnika jakichkolwiek czynności dotyczących środków na tym rachunku – aby uniknąć ryzyka uszczuplenia swojego majątku przez dłużnika i pokrzywdzenia tym samym wierzycieli;
- Ustanowienie zarządu przymusowego nad majątkiem dłużnika. Ten sposób zabezpieczenia przewidziany jest dla sytuacji, w których zachodzi obawa, że dłużnik będzie ukrywał swój majątek lub w inny sposób działał na szkodę wierzycieli, a także gdy nie wykonuje on poleceń tymczasowego nadzorcy sądowego. Sąd określa wówczas zakres i sposób wykonywania zarządu, ale zasadniczo polega on na całkowitym ograniczeniu możliwości podejmowania decyzji przez dłużnika;
- Inne sposoby zabezpieczenia, np. zajęcie nieruchomości czy wierzytelności.
Zabezpieczenie majątku dłużnika w postępowaniu restrukturyzacyjnym
W postępowaniu restrukturyzacyjnym zabezpieczenie majątku dłużnika następuje niejako poprzez ustanowienie – w zależności od rodzaju postępowania – nadzorcy układu, nadzorcy sądowego lub zarządcy. Ich zadaniem jest m.in. sprawowanie kontroli nad czynnościami dokonywanymi przez dłużnika. Możliwe jest jednak zabezpieczenie jego majątku już na etapie rozpoznawania wniosku restrukturyzacyjnego – dotyczy to postępowań o otwarcie postępowania układowego i sanacyjnego. Ustawa – Prawo restrukturyzacyjne przewiduje 4 sposoby zabezpieczenia:
- Ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego. W tym wypadku, podobnie jak w postępowaniu upadłościowym, dłużnik może dokonywać jedynie czynności zwykłego zarządu, w odniesieniu do pozostałych czynności wymagana jest zgoda tymczasowego nadzorcy;
- Ustanowienie tymczasowego zarządcy. Ten rodzaj zabezpieczenia możliwy jest tylko w postępowaniu o otwarcie postępowania sanacyjnego. Powoduje on całkowite ograniczenie możliwości podejmowania działań przez dłużnika i przejęcie zarządu nad jego majątkiem przez zarządcę;
- Zawieszenie postępowań egzekucyjnych prowadzonych w celu dochodzenia należności objętych z mocy prawa układem, jeżeli jest to niezbędne do osiągnięcia celów postępowania. Zawieszenie egzekucji powoduje ustanowienie przez sąd tymczasowego nadzorcy sądowego (jeśli nie był on wcześniej ustanowiony);
- Uchylenie zajęć rachunków bankowych – jeżeli jest to niezbędne do osiągnięcia celów postępowania. Również w tym przypadku sąd ustanawia tymczasowego nadzorcę sądowego, jeśli nie był on wcześniej ustanowiony. Ponadto jego zgoda będzie wymagana do dyspozycji dłużnika dotyczących środków na tym rachunku bankowym.
zobacz także:
Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne (wprowadzone tarczą 4.0)
Postępowanie restrukturyzacyjne – co oznacza i jakie są jego rodzaje?